मालेगावचा गोळा आणि कचोरी Malegav's Gola and Kachori
जातीय दंगलींचं आणि बॉम्बस्फोटांचं गालबोट लागलेलं मालेगाव सतत खदखदत असतं, ही गोष्ट एकदम खरी आहे. पण त्याहीपेक्षा जास्त खदखदतात त्या इथल्या चुली. बर्फाच्या गोळ्यापासून ते चिकन बिर्याणीपर्यत खाण्याचा आब सांभाळून असलेल्या मालेगावच्या खाद्यसंस्कृतीवर टाकलेला हा प्रकाशझोत...
...
पेशवाईच्या ऐन भरात दिल्लीपर्यंत आपल्या तलवारीचं पाणी पाजून मर्दुमकी गाजवणारे सरदार म्हणजे नारो शंकर राजेबहाद्दर. या नारो शंकर राजेबहाद्दरांचं गाव म्हणजे मालेगाव. मालेगावच्या मध्यवस्तीत असलेला भुईकोट किल्ला या इतिहासाची साक्ष देतो. पण या इतिहासाच्या खुणा काळाच्या ओघात पुसट झाल्या आणि मालेगाव म्हणजे हातमाग व यंत्रमागांचं गाव म्हणून नावारूपाला आलं. माळीग्राम, माहुलीग्राम असा नावाचा प्रवास करत हे पुरातन शहर अखेर 'मालेगाव' झालं आणि या शहरानं उद्योग व्यवसायात आपली वेगळी ओळख निर्माण केली.
पण खऱ्या अर्थानं मालेगाव देशाच्या वर्तमानपत्रांमध्ये केंदस्थानी आलं, ते इथे झालेल्या जातीय दंगलींनंतर! त्यानंतर ८ सप्टेंबर २००६ रोजी एका जोरदार बॉम्बस्फोटानं मालेगाव पुन्हा हादरलं आणि चचेर्त आलं. मुस्लिमबहुल असलेल्या या शहराला दंगलीनं आणि बॉम्बस्फोटामुळे गालबोट लागलं असलं, तरी आजही या एकाच शहरात विविध संस्कृती एकत्रित नांदतात. पण उद्योगांचा गाव, एक संवेदनशील गाव, मॉलिवूड या आपल्या अनोख्या चित्रपटनिमिर्तीचं गाव या ओळखीआड इथली वैशिष्ट्यपूर्ण खाद्यसंस्कृतीही दडली आहे.
मालेगावला गेलात की, शिवाजी पुतळ्याजवळ तुमची पावलं हमखास रेंगाळतील. एका बिल्डिंगसमोर वॉलकंपाऊंडच्या आत पत्र्याचं शेड असलेलं एक दुकान लगेच नजरेस पडतं. खरं म्हणजे, त्या दुकानाभोवती असलेल्या गदीर्मुळे आपण तिकडे खेचले जातो. त्याआधीच त्या दुकानात मांडून ठेवलेल्या कचोरी, वडे आदी पदार्थांचा खमंग गंध आपल्याला आकृष्ट करतो. या दुकानात गेल्यानंतर लगेचच पदार्थांच्या वर्गवारीप्रमाणे पाच व दहा रुपयांचे लाल बिल्ले मिळतात. ते काऊंटरवर दिले की, तुम्हाला हवे ते पदार्थ मिळतात. ओमकार प्रजापत आणि त्यांचे चार भाऊ गेले २५ वर्षं हे दुकान चालवत आहेत. या दुकानातील कचोरीची चव काही वेगळीच असते आणि या कचोरीवर देण्यात येणारी चिंचेची चटणी तर निव्वळ लाजवाब! या कचोरीवर चिंचेची चटणी, दही आणि बारीक शेव टाकली की, त्याची चव जिभेवर रेंगाळत राहावी, अशीच असते. कचोरीप्रमाणे इथे वडापाव, समोसा, खमण, फाफडा आणि मुंगभजी हे पदार्थ फक्त पाच रुपयांत मिळतात. इथली मिसळ, रगडा पॅटीस हेदेखील खूप प्रसिद्ध आहेत.
या दुकानात पोटभर नाश्ता झाला की, समोरचा चौफुलीचा रोड ओलांडायचा. समोरच्या संगम कोल्ड्रींक्स या दुकानात वेगवेगळ्या फ्लेवर्सचे बर्फाचे गोळे मिळतात. मनोज बडवणे हे या दुकानाचे मालक गेली २० वर्षं हे दुकान चालवत आहेत. बर्फाचे गोळे पसंत नसतील, तर या दुकानात सरबत, दूध कोल्ड्रींक्स किंवा रबडी सरबत हे पर्यायही तुम्ही चाखू शकता. तसंच इथला कालाखट्टा, ऑरेंज, पायनॅपल, गुलाब, चॉकलेट, खस, मँगो हे फ्लेवर खासच! इथला रबडी बर्फ हा पदार्थही एकदम खास आणि वेगळ्या पठडीतला आहे.
मालेगाव भेटीची आठवण म्हणून काही बरोबर न्यायचं असेल, तर नजमुुुद्दीन खजुरवाले यांच्या किडवई रोडवरील दुकानाला भेट देणं एकदम मस्ट! या दुकानात सौदी, मस्कत, केनिया, जॉर्डन, इराक, इराण अशा विविध देशांतील खजूर मिळतात. प्रत्येक देशातल्या खजूराची चव आणि गुणधर्म न्याराच असतो, हे सांगायलाच नको. तर किल्ला पोलीस स्टेशनजवळील जयंतीलाल मानसिंग यांच्या किराणा दुकानात मिळणाऱ्या काजू कतलीलाही तोड नाही. किराणा दुकानात काजू कतली मिळणं म्हणजे 'तांबे आरोग्यभूवनात मटण पॅटिस मिळण्या'इतकी अप्राप्य गोष्ट वाटत असली, तरी इथे ती घडते. ही काजू कतलीही संपूर्ण जिल्ह्यात खूप प्रसिद्ध आहे. तसंच इथली कोटसची खारी आणि टोस्टही हमखास घरी नेण्यासारखा आहे.
तीन कंदील भागातील फत्तेह मैदानात असलेलं अपना मिल्क आणि स्वीट सेंटर हे मिठाईचं दुकान संपूर्ण मालेगावात प्रसिद्ध आहे. इथे ताज्या बंगाली मिठाईचा आस्वाद घेता येईल. सकाळी सहा वाजल्यापासून सुरू होणाऱ्या या दुकानात मध्यरात्रीपर्यंत ग्राहकांची गदीर् असते. फैय्याज अहमद यांचं हे दुकान मिल्क रोल, चांदणी, रसमलाई, चमचम अशा बंगाली मिठायांसाठी प्रसिद्ध आहे. इथला बदाम शेक आणि मसाला दूधही प्रसिद्ध आहे.
या सगळ्या गोडगोड पदार्थांची चव घेऊन काही चटपटीत, तिखट आणि मसालेदार खायचं असेल, तर नॉनव्हेज पदार्थांना पर्याय नाही. आणि नॉनव्हेज पदार्थ मालेगावमध्ये ठिकठिकाणी मिळतील. चिटोरी गल्ली तर खवय्यांची गल्ली म्हणूनच प्रसिद्ध आहे. पण त्याहीपेक्षा वेगळं काही चाखायचं असेल, तर अय्युबी डिलक्स, अय्युबी आलिशान, न्यू अय्युबी आलिशान या अय्युबी मोहम्मद याकूब यांच्या हॉटेल्सना भेट द्यायलाच हवी. ही तीनही हॉटेलं आठ भाऊ मिळून चालवतात. या हॉटेलांत चिकन, मटण आणि बड्याचं मटण अशी व्हरायटी आहे. मुख्य म्हणजे हे आठ भाऊच इकडले कूक आहेत. त्यामुळे गेले २५ वर्षं या हॉटेलांमधील पदार्थांची चव बदललेली नाही. इथे चिकन टिक्का, चिकन डिश, चिकन सूप, चिकन ड्राय, अंड्यांचे पदार्थ, मासे यांच्यासह तितर आणि कबुतराचे मांसही मिळतं.
मालेगावच्या या वैशिष्ट्यपूर्ण खाद्यसंस्कृतीचा आस्वाद हिंदू आणि मुस्लीम दोघे एकत्रितपणे घेतात. या विविध पदार्थांबरोबरच ठिकठिकाणी मिळणारा कट चहा आणि कोको यांचा आस्वादही चौकाचौकांत घेता येतो आणि तो आपल्याला तृप्त करतो.
Malegav's Gola and Kachori
जातीय दंगलींचं आणि बॉम्बस्फोटांचं गालबोट लागलेलं मालेगाव सतत खदखदत असतं, ही गोष्ट एकदम खरी आहे. पण त्याहीपेक्षा जास्त खदखदतात त्या इथल्या चुली. बर्फाच्या गोळ्यापासून ते चिकन बिर्याणीपर्यत खाण्याचा आब सांभाळून असलेल्या मालेगावच्या खाद्यसंस्कृतीवर टाकलेला हा प्रकाशझोत...
...
पेशवाईच्या ऐन भरात दिल्लीपर्यंत आपल्या तलवारीचं पाणी पाजून मर्दुमकी गाजवणारे सरदार म्हणजे नारो शंकर राजेबहाद्दर. या नारो शंकर राजेबहाद्दरांचं गाव म्हणजे मालेगाव. मालेगावच्या मध्यवस्तीत असलेला भुईकोट किल्ला या इतिहासाची साक्ष देतो. पण या इतिहासाच्या खुणा काळाच्या ओघात पुसट झाल्या आणि मालेगाव म्हणजे हातमाग व यंत्रमागांचं गाव म्हणून नावारूपाला आलं. माळीग्राम, माहुलीग्राम असा नावाचा प्रवास करत हे पुरातन शहर अखेर 'मालेगाव' झालं आणि या शहरानं उद्योग व्यवसायात आपली वेगळी ओळख निर्माण केली.
पण खऱ्या अर्थानं मालेगाव देशाच्या वर्तमानपत्रांमध्ये केंदस्थानी आलं, ते इथे झालेल्या जातीय दंगलींनंतर! त्यानंतर ८ सप्टेंबर २००६ रोजी एका जोरदार बॉम्बस्फोटानं मालेगाव पुन्हा हादरलं आणि चचेर्त आलं. मुस्लिमबहुल असलेल्या या शहराला दंगलीनं आणि बॉम्बस्फोटामुळे गालबोट लागलं असलं, तरी आजही या एकाच शहरात विविध संस्कृती एकत्रित नांदतात. पण उद्योगांचा गाव, एक संवेदनशील गाव, मॉलिवूड या आपल्या अनोख्या चित्रपटनिमिर्तीचं गाव या ओळखीआड इथली वैशिष्ट्यपूर्ण खाद्यसंस्कृतीही दडली आहे.
मालेगावला गेलात की, शिवाजी पुतळ्याजवळ तुमची पावलं हमखास रेंगाळतील. एका बिल्डिंगसमोर वॉलकंपाऊंडच्या आत पत्र्याचं शेड असलेलं एक दुकान लगेच नजरेस पडतं. खरं म्हणजे, त्या दुकानाभोवती असलेल्या गदीर्मुळे आपण तिकडे खेचले जातो. त्याआधीच त्या दुकानात मांडून ठेवलेल्या कचोरी, वडे आदी पदार्थांचा खमंग गंध आपल्याला आकृष्ट करतो. या दुकानात गेल्यानंतर लगेचच पदार्थांच्या वर्गवारीप्रमाणे पाच व दहा रुपयांचे लाल बिल्ले मिळतात. ते काऊंटरवर दिले की, तुम्हाला हवे ते पदार्थ मिळतात. ओमकार प्रजापत आणि त्यांचे चार भाऊ गेले २५ वर्षं हे दुकान चालवत आहेत. या दुकानातील कचोरीची चव काही वेगळीच असते आणि या कचोरीवर देण्यात येणारी चिंचेची चटणी तर निव्वळ लाजवाब! या कचोरीवर चिंचेची चटणी, दही आणि बारीक शेव टाकली की, त्याची चव जिभेवर रेंगाळत राहावी, अशीच असते. कचोरीप्रमाणे इथे वडापाव, समोसा, खमण, फाफडा आणि मुंगभजी हे पदार्थ फक्त पाच रुपयांत मिळतात. इथली मिसळ, रगडा पॅटीस हेदेखील खूप प्रसिद्ध आहेत.
या दुकानात पोटभर नाश्ता झाला की, समोरचा चौफुलीचा रोड ओलांडायचा. समोरच्या संगम कोल्ड्रींक्स या दुकानात वेगवेगळ्या फ्लेवर्सचे बर्फाचे गोळे मिळतात. मनोज बडवणे हे या दुकानाचे मालक गेली २० वर्षं हे दुकान चालवत आहेत. बर्फाचे गोळे पसंत नसतील, तर या दुकानात सरबत, दूध कोल्ड्रींक्स किंवा रबडी सरबत हे पर्यायही तुम्ही चाखू शकता. तसंच इथला कालाखट्टा, ऑरेंज, पायनॅपल, गुलाब, चॉकलेट, खस, मँगो हे फ्लेवर खासच! इथला रबडी बर्फ हा पदार्थही एकदम खास आणि वेगळ्या पठडीतला आहे.
मालेगाव भेटीची आठवण म्हणून काही बरोबर न्यायचं असेल, तर नजमुुुद्दीन खजुरवाले यांच्या किडवई रोडवरील दुकानाला भेट देणं एकदम मस्ट! या दुकानात सौदी, मस्कत, केनिया, जॉर्डन, इराक, इराण अशा विविध देशांतील खजूर मिळतात. प्रत्येक देशातल्या खजूराची चव आणि गुणधर्म न्याराच असतो, हे सांगायलाच नको. तर किल्ला पोलीस स्टेशनजवळील जयंतीलाल मानसिंग यांच्या किराणा दुकानात मिळणाऱ्या काजू कतलीलाही तोड नाही. किराणा दुकानात काजू कतली मिळणं म्हणजे 'तांबे आरोग्यभूवनात मटण पॅटिस मिळण्या'इतकी अप्राप्य गोष्ट वाटत असली, तरी इथे ती घडते. ही काजू कतलीही संपूर्ण जिल्ह्यात खूप प्रसिद्ध आहे. तसंच इथली कोटसची खारी आणि टोस्टही हमखास घरी नेण्यासारखा आहे.
तीन कंदील भागातील फत्तेह मैदानात असलेलं अपना मिल्क आणि स्वीट सेंटर हे मिठाईचं दुकान संपूर्ण मालेगावात प्रसिद्ध आहे. इथे ताज्या बंगाली मिठाईचा आस्वाद घेता येईल. सकाळी सहा वाजल्यापासून सुरू होणाऱ्या या दुकानात मध्यरात्रीपर्यंत ग्राहकांची गदीर् असते. फैय्याज अहमद यांचं हे दुकान मिल्क रोल, चांदणी, रसमलाई, चमचम अशा बंगाली मिठायांसाठी प्रसिद्ध आहे. इथला बदाम शेक आणि मसाला दूधही प्रसिद्ध आहे.
या सगळ्या गोडगोड पदार्थांची चव घेऊन काही चटपटीत, तिखट आणि मसालेदार खायचं असेल, तर नॉनव्हेज पदार्थांना पर्याय नाही. आणि नॉनव्हेज पदार्थ मालेगावमध्ये ठिकठिकाणी मिळतील. चिटोरी गल्ली तर खवय्यांची गल्ली म्हणूनच प्रसिद्ध आहे. पण त्याहीपेक्षा वेगळं काही चाखायचं असेल, तर अय्युबी डिलक्स, अय्युबी आलिशान, न्यू अय्युबी आलिशान या अय्युबी मोहम्मद याकूब यांच्या हॉटेल्सना भेट द्यायलाच हवी. ही तीनही हॉटेलं आठ भाऊ मिळून चालवतात. या हॉटेलांत चिकन, मटण आणि बड्याचं मटण अशी व्हरायटी आहे. मुख्य म्हणजे हे आठ भाऊच इकडले कूक आहेत. त्यामुळे गेले २५ वर्षं या हॉटेलांमधील पदार्थांची चव बदललेली नाही. इथे चिकन टिक्का, चिकन डिश, चिकन सूप, चिकन ड्राय, अंड्यांचे पदार्थ, मासे यांच्यासह तितर आणि कबुतराचे मांसही मिळतं.
मालेगावच्या या वैशिष्ट्यपूर्ण खाद्यसंस्कृतीचा आस्वाद हिंदू आणि मुस्लीम दोघे एकत्रितपणे घेतात. या विविध पदार्थांबरोबरच ठिकठिकाणी मिळणारा कट चहा आणि कोको यांचा आस्वादही चौकाचौकांत घेता येतो आणि तो आपल्याला तृप्त करतो.
Malegav's Gola and Kachori
No comments:
Post a Comment