इंग्लिश विंग्लिश
पैसे मोजले की आजकालच्या जगात कुठेही अडायला जागा नाही किंवा कोणावर विसंबूनही रहायला लागत नाही. कुठची वस्तू असो वा कुठचाही पदार्थ सगळी सुखं बाजारात हात जोडून उभी असतात. शिवाय त्यांचं बाजारी रुपडं ही चकचकीत, परफेक्ट. मोजलेल्या पैशाला पुरेपूर वसुली देणारं असं. आपल्या सगळ्यांच्या मनाला हा कमर्शिअल आनंद घ्यायची सवय लागली आहे... पण या ठराविक प्रवाहातून जात असताना कधीतरी एक दिवस कुठेतरी घरगुती ओलाव्याचा स्पर्श होतो आणि अचानक काहीतरी दूर गेलेलं गवसल्यासारखं वाटायला लागतं. प्रवाहाला छेद देणारा हा छोटासा ओढ बघता बघता साचेबद्ध झालेल्या आपल्या चित्तप्रवृत्ती पुन्हा एकदा जिवंत करतो.
अशाच काहीशा भावनेची जाणीव होते नुकताच प्रदर्शित झालेला इंग्लिश विंग्लिश हा सिनेमा पहाताना. चकचकीत, झगझगीत, बड्या बजेटवाल्या आजच्या प्रवाहातल्या प्रत्येक कमर्शिअल बॉलिवूडपटाला छेद देईल असा हा सिनेमा अतिशय साधा, सहज आणि म्हणूनच चटकन भिडणारा. यात ना कुठे भव्य दिव्य दृष्यं आहेत. ना हादरवणारा मेलोड्रामा. नाही सिनेमाला चुरचुरीत बनवणारं आयटम साँग. ना कुठच्या ग्लॅमरचं आवरण. बघणाऱ्याला आपल्या घरातला वाटावा असा विषय, कुठेही स्वातंत्र्य घेऊन फिल्मी न बनवता बनवलाय आणि म्हणूनच बघणाऱ्याला तो बिनदिक्कत आपलासा वाटेल.
या सिनेमाची कथा आहे, शशी गोडबोले या मध्यमवर्गीय सुखवस्तू कुटुंबातल्या गृहिणीची. शशीचा नवरा नोकरीत मोठ्या जागेवर काम करत असतो. मुलं चांगल्या शाळेत असतात आणि सकाळचा चहा, नाश्ता, सगळ्यांचे डबे. पसरलेलं घर आवरणं. प्रत्येकाच्या आवडीनिवडी जपणं यात शशीने स्वतःला फुलटाईम झोकून दिलेलं असतं. त्यातून वेळ मिळाला, सगळ्यांचं सगळं नीट पार पाडलं तर ती आपली आवड जपायचा छोटासा प्रयत्न ती करते. पण आधी घर. आपण या घराचा पाया आहोत. त्यामुळे आपण जरी दर्शनी नसलो तरी आपण पक्के असू तरच हे घर भक्कम उभं राहील, याची तिला पुरेपूर जाणीव असते... दिग्दर्शिका गौरी शिंदेनी मांडलेली ही शशीची कथा जेव्हा उलगडते तेव्हा अशा अनेक शशी आसपास दिसू लागतात. आपल्या आईपासून अनेकजणींचं व्यक्तिचित्र पडद्यावर दिसू दिसतं. गृहिणी या बिरुदाखाली अभिमानाने वावरणाऱ्या आणि घराला प्रसन्न करण्यासाठी स्वतःच्या अनेक आवडीनिवडींना तिलांजली देणाऱ्या बाया सिनेमा पहाताना कधी नव्हे ते ठळकपणे आठवू लागतात. या सिनेमातली शशी घरासाठी हसतमुखाने खपत असते. पण ती घरीच असल्याने तिची गणती इतर बिझी लोकांमध्ये नसते. तिचं इंग्रजी चांगलं नसतं. त्यामुळे बाहेरच्या स्टायलिश जगात मुलं आणि नवऱ्यासाठी ती अनफीट असते. पण अचानक एक दिवस तिच्या या साच्यातल्या आयुष्यात एक छोटसं वळण मिळतं आणि तिच्या छोट्याशा आयुष्यात ते छोटसं वळण तिच्यासाठी एखाद्या क्रांतीसारखं असतं. शशीचा हा क्रांतिकारी प्रवास म्हणजे हा सिनेमा. यात कुठेही मेलोड्रामा नाही. कसली उलथापालथ नाही. की विनोदाचा बेसुमार मारा नाही. फक्त हलक्या फुलक्या धाटणीने मांडलेले आपल्या भोवतीच्या व्यक्तिरेखा आणि परिस्थितीचं चित्रण आहे. फक्त उत्तम संकल्पना. त्याभोवती रचलेलं सुंदर कथानक. त्याला मिळालेली पटकथेची साथ. पटकथेला उठाव देणारे संवाद. कथानकाला बोलकं करणारं छायाचित्रण. संगीताने दिलेली पूरक साथ. मनात कायमस्वरुपी ठसतील, असे त्या संगीताचे शब्द. या शब्दाला नेमके बांधणारं दिग्दर्शन आणि या सगळ्यावर चढलेला अभिनयाचा चमचमता साज. अशी सर्वांकष कलाकृती म्हणजे इंग्लिश विंग्लिश हा सिनेमा.
गौरीच्या दिग्दर्शनाला तोड नाही. या सिनेमाचा विषय भव्य दिव्य नाही. पण म्हणूनच अनेक ठिकाणी वाहत जायची शक्यता होती. पण तिने निगुतीने तो मांडलाय. अगदी सहज सुरू असणाऱ्या प्रसंगातून कुठे मनापासून हसून दाद द्यावीशी वाटते तर कधी अचानक डोळ्यात पाणी उभं राहतं. यात शशीच्या भोवतीची इतर माणसंही महत्त्वाची होती. अगदी छोट्यातली छोटी व्यक्तिरेखाही तिने अतिशय बारकाव्यानिशी उभी केली आहे. मग तिची सासू असो नवरा असो. मुलं असोत की नव्याने झालेले मित्र. सिनेमॅटोग्राफीची या सिनेमाला उत्तम साथ लाभलीय. या सिनेमात अमेरिका दाखवलीय. पण ती भव्य दिव्य दाखवायची गरज नव्हती. शशीच्या अमेरिकेतल्या घराबाहेरची पानगळ. अमेरिकेतले रस्ते. तिच्या नजरेतून जाणवतील, अशा भव्य इमारती. रेल्वे स्टेशन. मेट्रो. अशा तुकड्यातून अमेरिका उभी केलीय. शशी ही मराठी व्यक्तिरेखा असली तरी सगळ्यांना चहा देताना स्वतः कॉफी पिणं. इडली बनवणं. स्वरातला दाक्षिणात्य हेल. आणि केरळी व्यक्तीशी भेट झाल्यावर होणारा आनंद हे पाहिल्यावर शशी मराठी असूनही तिच्यात मराठीपण का जाणवत नाही, याचं उत्तर मिळतं. मूळच्या दाक्षिणात्य तिने गोडबोलेशी लग्न केलंय, हा संदर्भ कुठेही न बोलता अगदी सहज दिलाय. त्याचवेळी अमेरिकेत भाचीच्या लग्नाच्या वेळी सासूला फोन करून नवराई... हे मराठी गाणं लिहून घेणं आणि ते गाणंही अतिशय निखळ वाटतं. शशीची फ्रेंच मित्राशी होणारी मैत्री. साध्या कौतुकाने तिच्यात होणारे बदल. घरी तिच्या ज्या लाडू बनवण्यावर थट्टा होत असे त्याच गोष्टीसाठी कोणीतरी उद्योजिका म्हणून कौतुक केल्यावर तिच्यातला दुणावणारा आत्मविश्वास अशा अनेक गोष्टी अगदी बारकाव्याने उभ्या केल्या आहेत. हा सिनेमा अगदी सुरुवातीपासून रंगत जातो. आणि शेवटापर्यंत प्रेक्षकाला अक्षरशः खिळवून ठेवतो.
या सिनेमाचं अविभाज्य बलस्थान म्हणजे शशी साकारणारी अभिनेत्री श्रीदेवी. जेवढा हा सिनेमा दिग्दर्शिकेचा आहे, तितकाच तो श्रीदेवीचा आहे. कमबॅक करणाऱ्या इतर अभिनेत्रींप्रमाणे दिंडोरे न पिटता तिने इथे पूर्णपणे शशीला उभं केलंय. तिचा समाधानी स्वभाव. कुठच्याही परिस्थितीत समजून घ्यायची वृत्ती. मुलांशी आई म्हणून असलेलं नातं. नवऱ्याच्या कौतुकाच्या एका शब्दासाठी आसुसलेले डोळे. जेवण करताना होणारा आनंद. स्वतःबद्दलची लोपलेली भावना आणि स्वतःसाठी काहीतरी करताना आलेलं चोरटेपण तिने अगदी सहज उभं केलंय. यात धाकट्या मुलाच्या हट्टापायी आसपास कोणी नसताना साडी खोचून साकारलेला मायकल जॅक्सन पाहताना एकेकाळी जमाना गाजवलेल्या मिश्किल श्रीदेवीची आठवण येते आणि आपण पुन्हा श्रीदेवीचे फॅन होतो. सुलभा देशपांडेंना पडद्यावर पहायला बरं वाटतं. इतर कलाकारांनीही उत्तम साथ दिली आहे. गाणी सिनेमाइतकीच मनात रेंगाळतात आणि गाण्याचे शब्द आपोआप ओठांवर पक्के होतात.
एकूणच हा सिनेमा खूप वेगळा आहे. सध्याच्या चाकोरीबद्ध चकचकाटापेक्षा कितीतरी वेगळा. यात खूप काही घडत नाही. पण तरीही जे घडत ते थेट आत स्पर्शून जातं. यात तिचं इंग्रजी शिकणं, हा केवळ एक छोटासा भाग. पण त्याला जोडून अनेक पदर आहेत. जे आपल्या नेहेमीच्या आयुष्यात आपल्या वाट्याला येतात पण कधी जाणवतही नाहीत. या सिनेमाच्या दोन तास दहा मिनिटातला प्रत्येक क्षण तुम्हाला खिळवून ठेवतो आणि सिनेमा जेव्हा संपतो तेव्हा नकळतच डोळ्याच्या कडा ओलावलेल्या असतात. ओठांवर समाधानाचं हसू असतं आणि मनात परिपूर्णतेचा आनंद असतो.
अजून काय हवं?
दर्जा : ****
निर्माता : सुनील लुल्ला, राकेश झुनझुनवाला, आर बाल्की
दिग्दर्शन/कथा/पटकथा/संवाद : गौरी शिंदे
संगीत : अमीत त्रिवेदी
गीत : स्वानंद किरकीरे
छायाचित्रण : लक्ष्मण उतेकर
कलाकार : श्रीदेवी, सुलभा देशपांडे, मेहदी नेबू, प्रिया आनंद, अदील हुसेन
No comments:
Post a Comment