गणेशबंधू कार्तिकेय - Ganesha Brother Kartikeya
शिवपार्वतीचा ज्येष्ठ पुत्र आणि गणपतीचा ज्येष्ठ बंधू कार्तिकस्वामी म्हणजेच कार्तिकेय. आपल्या आधी गणपतीचं लग्न झालं असं कळल्यावर कार्तिकेय रागावला आणि दक्षिणेत येऊन म्हैसूर (कर्नाटक) राज्यातल्या लोहाचल पर्वतावर राहिला, अशी कथा आहे. जन्मानंतर कृत्तिकांनी त्याचं पालनपोषण केलं. त्या कृत्तिका त्याच्या माता ठरल्या. म्हणून त्याचं नाव कार्तिकेय. कार्तिकेयाचा जन्म शरवनात झाला. म्हणून त्याला 'सरवणभव' असंही दुसरं नाव आहे. याशिवाय त्याला 'सेनानी', 'षडानन', 'कुमार', 'स्कंद' अशीही अन्य नावं आहेत.
कार्तिकेय हा गंगा आणि अग्नि यांचा पुत्र, असा वाल्मिकी रामायणात उल्लेख आढळतो. याविषयीची कथा अशी- एकदा सप्तऋषींचा यज्ञ चालू असताना यज्ञीय अग्नी त्या ऋषींच्या पत्नींवर मोहित झाला. परंतु त्या प्राप्त होणं अशक्य होतं म्हणून तो निराश होऊन मृत होण्यास सिद्ध झाला. ही गोष्ट अग्निची नावडती पत्नी स्वाहा हिला समजली. तेव्हा एकामागून एक अशी सहा ऋषीपत्नींची रूपं घेऊन ती अग्नीपुढे आली. अग्नीने सहा वेळा तिच्याशी समागम केला. प्रत्येकवेळी स्खलित झालेलं त्याचं वीर्य तिने एका कुंडात साठवून ठेवलं. त्या वीर्यापासून यथावकाश सहा मस्तकं असलेला एक पुत्र जन्मला. तोच हा षडानन (सहा आननं म्हणजे मुखं असलेला) म्हणजेच कार्तिकेय.
दुसरी कथा अशी आहे की, शंकर आणि पार्वती एकांतात असताना सर्व देवांना सोबत घेऊन भगवान विष्णू शंकराकडे गेले. त्यावेळी शिवपार्वतीच्या एकांताचा भंग होऊन शंकराचं वीर्य स्खलित झालं. शंकराने ते वीर्य अग्निला धारण करण्यासाठी दिलं. त्या वीर्याचा दाह अग्निला सहन होईना. अशा अवस्थेत त्याला नारदमुनी भेटले. त्यांनी अग्निला म्हटलं, 'प्रयागक्षेत्रामध्ये माघ महिन्यातल्या पहाटे ऋषीपत्नी स्नानासाठी येतील, त्यांना हे शिववीर्य दे.' अग्निने तसं केल्यानंतर मार्गशीर्ष शुद्ध षष्टीला सहा मुखं असलेल्या एका मुलाचा जन्म झाला. नंतरच्या काळात शंकराने त्याला बोलावून घेतलं.
तो आल्यावर सर्व देव त्याचं दर्शन घेण्यासाठी आले. त्यांनी शंकराला सांगितलं, 'हे महादेवा तारकासुराचा वध करण्यासाठी या तुझ्या मुलाला सेनापती म्हणून पाठव.' शंकराने तसं केलं. जन्मल्यापासून सातव्या दिवशी कार्तिकेयाने तारकासूराला मारलं आणि हे करण्याआधी त्याने क्रौंच पर्वताला बाणाने आरपार भोक पाडलं. कार्तिकेयाचे उपनयन(मुंज) आणि अन्य संस्कार विश्वामित्रांनी केले. भगवान विष्णूने कार्तिकेयाला गरूड, मयूर(मोर) आणि कुक्कुट (कोंबडा) ही वाहनं दिली. वायूने पताका, सरस्वतीने वीणा, ब्रह्मदेवाने बोकड आणि शिवाने मेंढा दिला. (मुंजीच्या वेळच्या या भेटवस्तू असाव्यात.) सर्व देवांनी मिळून देवसेना या मुलीशी मार्गशीर्ष शुद्ध पंचमीला कार्तिकेयाचं लग्न लावलं. शाख, निशाख आणि नैगमेय असे तीन मुलगे त्याला झाले.देवसेना या नावाचा विचार केला, तर देवांची सेना म्हणजे देवसेना आणि तिचा पती कार्तिकेय असा देवसेना या नावाचा अन्वयार्थ घेतल्यास देवसेना ही कोणी स्त्री नसून ती देवांची सेना आणि कार्तिकेयाचे तीन पुत्र शाख, विशाख आणि नैगमेय हे देवांच्या सैन्यातले तुकड्यांचे अधिकारी असावेत. महाभारतात कार्तिकेयाने महिषासूराचा वध केल्याचा उल्लेख आढळतो.
कार्तिकेयाने तारकासूराला मारल्यानंतर त्याला कीर्ती प्राप्त झाली आणि आई पार्वती त्याचे लाड करू लागली. त्यामुळे शेफारून जाऊन तो देवांच्या िस्त्रयांवर हात टाकू लागला. तेव्हा देवांनी पार्वतीकडे तक्रार केली. आपल्या या मुलाचा खोडकरपणा नाहीसा व्हावा म्हणून प्रत्येक स्त्रीच्या ठिकाणी पार्वती त्याला आपलं (पार्वतीमातेचं) रूप दाखवू लागली. या प्रकारामुळे कार्तिकेयाला पश्चाताप झाला आणि त्याने, 'आजपासून जगातल्या प्रत्येक स्त्रीला मातेसमान मानेन', अशी शपथ घेतली.
मार्गशीर्ष शुद्ध पंचमीला कार्तिकेयाचा देवसेनेशी विवाह झाला आणि त्याच दिवशी शारीरिणीश्री त्याच्या आश्रयाला आली. श्री-कार्तिकेय मीलन ज्या तिथीला झालं ती महातिथी श्रीपंचमी म्हणून प्रसिद्धीस आली.
काही कथांमध्ये कार्तिकेय ब्रह्मचारी असल्याचं म्हटलं आहे. तर काहींमध्ये त्याची एक पत्नी देवसेना आणि दुसरी श्री असं सांगितलं आहे. दक्षिण भारतात कार्तिकेयाच्या पत्नीचं नाव वळ्ळी असं आहे. दक्षिण भारतात कार्तिकेयाला सुब्रह्मण्य किंवा मुरुग असं म्हणतात. तो दोन िस्त्रयांचा पती आहे, असं मानलं जातं. महाराष्ट्रीय संकेताप्रमाणे कार्तिकेय ब्रह्मचारी असून स्त्रीने कार्तिकेयाचं दर्शन घेतलं तर ती विधवा होते, अशी समजूत आहे. 'आपल्या दर्शनास येणाऱ्या िस्त्रयांना सात जन्म वैधव्य येईल,' असा कार्तिकेयाने स्त्रीजातीला शाप दिला, अशी कथा मराठी 'शिवलीलामृतात' आहे. परंतु या गोष्टीला पुराणांमध्ये कुठेही आधार नाही. उलटपक्षी बंगालमध्ये कार्तिकेयाची क्षणिका (मातीची मूर्ती) करून पुत्रलाभासाठी त्याची पूजा करतात.
No comments:
Post a Comment