रेल चक्र - हीरो आणि हिरा ! Railway - Hero and diamond

रेल चक्र - हीरो आणि हिरा !

शाळेत असताना माझा एक पाशा नावाचा मित्र होता. अतिशय देखणा होता. शाळेतल्या मुलींच्या नजरा त्याच्याकडेच वळत. मी व पाशा दोघं एका बेंचवर बसत असू. माझ्याकडे एकाही मुलीची नजर वळत नसे. मी मनातून नाराज होई आणि पाशाचा हेवा करी. पुढे आम्ही कॉलेजात गेलो. पाशाही माझ्याबरोबर होता. कॉलेजमध्ये मुली पाशाशी बोलत त्याच्या पुढेपुढे करत. पण त्याचबरोबर माझ्याशीही चर्चा करत असत. याचं कारण म्हणजे मी कॉलेजमध्ये स्कॉलर होतो. अनेक वक्तृत्व स्पधेर्तून बक्षिसं मिळवत होतो. प्राध्यापकांचा मी लाडका विद्याथीर् होतो. कॉलेजमध्ये गेल्यावर माझ्यात आमूूलाग्र बदल झाला होता आणि मी तो प्रयत्नाने व अभ्यासाने घडवला होता. पाशाकडे सुंदर व्यक्तिमत्त्व आहे , त्यामुळे मुली त्याच्याकडे पाहतात त्याच्याशी बोलण्यासाठी धडपडतात. आपल्याकडे त्याच्यासारखं व्यक्तिमत्व नसलं तरी बुध्दी आहे. आपण अभ्यासात पुढे यायला हवं , स्पधेर्तून बक्षिसं मिळवायला हवीत , आपलं व्यक्तिमत्व बहुश्रुत करायला हवं असा माझा निर्धार होता. त्यात मला यश मिळालंही. पाशाच्या बरोबरीतच मुली माझ्याशीही बोलू लागल्या. शाळेतला न्यूनगंड व पाशाबद्दल वाटणारा हेवा मी या अथक प्रयत्नानं दूर लोटला होता. एके दिवशी मी पाशाला विचारलं , ' पाशा तुझं ध्येय काय आहे ?' ' माझं ध्येय रेल्वेत इंजिन ड्रायव्हर व्हायचं आहे. ' त्याचं उत्तर ऐकून माझा ' आ ' वासला. मी म्हणालो ' काय ?' ' एवढं तोंड फाटेपर्यंत काय म्हणायला काय झालं. ' तो म्हणाला. ' अरे मला वाटलं की तू सिनेनट होशील. नाटकात कामं करशील किंवा छोट्या पडद्यावर कलावंत होशील. ' मी म्हणालो. ' शी आय हेट दॅड फिल्ड. ' तो म्हणाला. ' अरे , पण तुझी पर्सनॅलिटी. ' माझ्या शब्दातलं आश्चर्य लपत नव्हतं. ' आय वॉण्ट टू बिकम ड्रायव्हर इन रेल्वे! ' त्याचं उत्तर ऐकून एव्हाना मी गार पडलो होतो. आणि पाशानं रेल्वेच्या जाहिरातीत अर्ज टाकायला सुरुवात केली होती. पाशाचं असिस्टण्ट ड्रायव्हर म्हणून निवडही झाली. सगळं कॉलेज हळहळलं... खरं म्हणजे त्यानं सिनेनट व्हायला हवं होतं तर झाला काय , तर ड्रायव्हर. दात आहेत तिथे चणे नाहीत , आणि चणे आहेत तिथे दात नाहीत. हेच... खरं... पाशानं कसबसं एक वर्ष असिस्टण्ट ड्रायव्हर म्हणून काम केलं व तो मेडिकल एक्झामिनेशनमध्ये नापास झाला , कारण तो रंगांधळा ठरला. ड्रायव्हर काय किंवा गार्ड काय त्यांची नजर चांगली पाहिजे व सिग्नलचे रंग ओळखता आले पाहिजेत. पंचेचाळीस वर्षांपर्यंत यांना तीन वर्षांत एक अशी मेडिकल असते व पंचेचाळीस वर्षांनंतर दरवषीर् असते. ती मेडिकल पास होणं आवश्यक असतं. पाशा मेडिकलमध्ये नापास झाल्यानं त्याला नॉन मेडिकल जागेत समावून घ्यावं लागलं. त्याला कुठे घ्यायचं कोणत्या खात्यात टाकायचं , याचा शोध सुरू झाला. पाशा साहेबाला जाऊन भेटला. साहेब पाशाच्या पर्सनॅलिटीवर खुश झाला. त्यांनी त्याची कंट्रोल ऑफिसमध्ये पॉवर कंट्रोलरचा असिस्टण्ट म्हणून नियुक्ती केली. पाशाच्या जीवनात आमूलाग्र बदल झाले. इंजिनवर काम करताना त्याला निळा ड्रेस घालावा लागत असे. हात व चेहरा काम करताना काळे होत असत. कंट्रोल ऑफिस एअर कण्डिशन्ड होतं. पाशा ऑफिसमध्ये एकदम अप टू डेट यायचा. त्याची पर्सनॅलिटी व त्याचा पेहराव पाहून संपूर्ण कंट्रोल ऑफिस त्याला ' हीरो ' म्हणत असे. कॉलेजमध्ये पाशाला त्याच्या व्यक्तिमत्त्वामुळे हीरो म्हणत तर मला मिळणाऱ्या बक्षिसांमुळे मला हीरो म्हणत असत. पण आथिर्क अडचणींमुळे माझ्या हिऱ्याचा कोळसा झाला आणि मला नोकरी धरावी लागली. मीसुध्दा रेल्वेत लागलो. पाशानं मात्र नोकरीतही ' हीरो ' हे नाव टिकवलं परंतु ' हिरा ' हे कॉलेजमधलं नाव मला नोकरीत काही टिकवता आलं नाही. पाशानं मोटरमनचा सांगितलेला किस्सा तुम्हाला सांगतो. ड्रायव्हरमध्ये दोन प्रकार आहेत. एक ड्रायव्हर व दुसरा मोटरमन. मेल एक्स्प्रेस , पॅसेंजर मालगाड्या चालवणाऱ्याला ड्रायव्हर म्हणतात व लोकल गाड्या चालवणाऱ्या मोटरमन म्हणतात. परंतु प्रवासी या दोघांनाही ड्रायव्हर म्हणूनच संबोधतात. कोणत्याही स्टेशनवर सुरू झालेली लोकल थांबली की मास्तर म्हणत मोटरमन फडके आहे वाटतं. ' हात दाखवा व बस थांबवा '. या धतीर्वर ' हात दाखवा व लोकल थांबवा ' या नुसार कृती करणाऱ्या लोकांसाठी फडके लोकल थांबवत व त्यासाठी खचीर् पडलेला वेळ वेगात जाऊन भरून काढत असत. लोकल सुरू झाल्यानंतरही पॅसेंजरने हात दाखवल्यावर फडके लोकल थांबवतात ही गोष्ट साहेबांच्या कानापर्यंत गेली. साहेबांनी फडकेंना असं न करण्याची तंबी दिली होती. एकदा ठाणे स्टेशनहून फडकेची लोकल निघाली. समोरून एक म्हातारा माणूस गाडी थांबण्यासाठी हात करत होता. फडकेने त्यांच्या सवयीनुसार लोकल थांबवली. तो वृद्ध माणूस म्हणाला , ' ड्रायव्हरसाब पुढं रुळ तुटलया , गाडी फुडं घेऊ नका. ' फडकेंनी गाडी थांबवली व ते अर्धा फर्लांग रुळातून चालत गेले. एका ठिकाणी रुळ तुटला होता. बापरे! खरंच लोकल पुढं गेली असती तर पडलीच असती. आपल्याला लोकल थांबवण्याबद्दल साहेबांनी गेल्याच आठवड्यात दम दिला होता याची त्यांना आठवण झाली आणि फडकेनी वेळेवर लोकल थांबवून अपघात टाळल्याचं ऐकून साहेबांनी त्यांचं कौतुक केलं व त्यांना बक्षीसही दिलं. - व्यंकटेश बोर्गीकर